پایان نامه بررسی فقهی و حقوقی حق فسخ به استناد خیار تخلف از شرط فعل

چکیده ..................................................................................................................................................

1

مقدمه ...................................................................................................................................................

2

الف) بیان مسئله ...................................................................................................................................

3

ب) سوالات تحقیق .............................................................................................................................

4

ج) پیشینه تحقیق .................................................................................................................................

4

د) فرضیات تحقیق ...............................................................................................................................

5

ه) اهداف و ضرورت تحقیق ................................................................................................................

5

و) روش تحقیق ...................................................................................................................................

6

ز) ساماندهی تحقیق .............................................................................................................................

6

فصل اول: کلیـات تحقیق

1-1- معنا و مفهوم حق از نظر لغوی و اصطلاحی .............................................................................

7

1-1-1- حق از نظر لغوی ...................................................................................................................

7

1-1-2- حق از نظر اصطلاحی............................................................................................................

8

1-1-3- خیار.......................................................................................................................................

8

1-1-3-1- خیار از نظر لغوی .............................................................................................................

9

1-1-3-2- خیار از نظر فقها و حقوقدانان ..........................................................................................

9

الف) معنا و مفهوم اصطلاحی خیار از نظر فقهاء..................................................................................

9

ب) خیار از نظر فقهای عامه ................................................................................................................

10

1-1-3-3- تقسیم بندی خیارات  از منظر فقهای( شیعه و عامه) و قانون مدنی .................................

11

الف) خیارات از نظر فقهای شیعه .......................................................................................................

11

ب) خیارات از نظر فقهای عامه ...........................................................................................................

11

پ) خیارات از نظر قانون مدنی ...........................................................................................................

11

1-2- فسـخ .........................................................................................................................................

14

1-2-1- معنا و مفهوم فسخ ................................................................................................................

14

1-2-1-1- معنا و مفهوم فسخ از نظر لغوی .......................................................................................

14

1-2-1-2- معنا و مفهوم فسخ از نظر اصطلاحی و فقهی ...................................................................

15

1-2-1-3- فسخ از حیث ماهیت ........................................................................................................

15

1-2-1-4- انوع فسخ .........................................................................................................................

16

1-2-1-5- تفاوت فسخ با انفساخ و تفاسخ .......................................................................................

17

1-2-2- اسباب و شرایط و موانع فسخ ..............................................................................................

19

1-2-2-1- اسباب ایجاد حق فسخ قرارداد .........................................................................................

19

الف) نقض اساسی در حقوق ایران .....................................................................................................

19

ب) عدم اجرای تعهد در مهلت اضافی در حقوق ایران .......................................................................

22

پ) اعلام فسخ در حقوق ایران ...........................................................................................................

22

1-2-2-2- موانع اعمال فسخ .............................................................................................................

23

الف) حق جبران عدم اجرای تعهد به وسیله متعهد .............................................................................

24

ب) موانع اعمال فسخ در حقوق ایران  ................................................................................................

24

1-2-2-3- تضمین کافی در نقض اساسی قابل پیش بینی ..................................................................

25

1-2-3- آثار فسخ ...............................................................................................................................

25

1-2-3-1- اثر فسخ نسبت به گذشته در حقوق ایران ........................................................................

25

1-2-3-2- استرداد اموال و منافع .......................................................................................................

26

الف) استرداد مال یا پول پرداخت شده ................................................................................................

27

ب) مالی که ارزش آن کاهش یافته .....................................................................................................

27

پ) عدم امکان استرداد ........................................................................................................................

28

ت) استرداد منافع .................................................................................................................................

29

1-2-3-3- حقوق و تعهدات قابل اجرای بعد از فسخ .......................................................................

30

الف) مطالبه خسارت ...........................................................................................................................

30

ب) وضع عقد از لحاظ فسخ در صورت عدم انجام تعهد ...................................................................

33

1-2-3-4- آثار فسخ نسبت به اشخاص ثالث در حقوق ایران ...........................................................

34

1-2-3-5- حق فسخ در عقود جایز و لازم ........................................................................................

35

الف) حق فسخ در عقد جایز ...............................................................................................................

35

ب) حق فسخ در عقد لازم ..................................................................................................................

37

1-3- شرط .........................................................................................................................................

39

1-3-1- تعاریف .................................................................................................................................

39

1-3-1-1- تعریف شرط در علوم مختلف .........................................................................................

39

1-3-1-2- شرط از دیدگاه فقه امامیه .................................................................................................

40

1-3-1-3- جمع تعاریف در حقوق ...................................................................................................

41

1-3-2- شرط فعل و صحت و فساد شروط ......................................................................................

43

1-3-2-1- توصیف شرط فعل ...........................................................................................................

43

الف) شرط فعل (حقوقی و مادی) .......................................................................................................

43

ب) شرط فعل حقوقی کلی .................................................................................................................

44

پ) متعذر شدن انجام شرط ................................................................................................................

45

1-3-2-2- صحت و فساد شرط ........................................................................................................

45

الف) شرایط صحت شرط در فقه ........................................................................................................

45

ب) شروط باطل ..................................................................................................................................

45

1-3-3- مبنای الزام آور بودن شروط ..................................................................................................

48

1-3-3-1- اصل اباحه در شروط ........................................................................................................

48

1-3-3-2- دیدگاه فقها و الزام آور بودن شروط ................................................................................

50

1-3-4- ارتباط شرط و قرارداد اصلی .................................................................................................

52

1-3-4-1- تأثیر لزوم عقد و تعهد اصلی در شرط .............................................................................

53

1-3-4-2- تبعیت شرط از عقد یا تعهد اصلی ...................................................................................

53

1-3-4-3- تبعیت عقد و تعهد اصلی از شرط ....................................................................................

55

1-3-4-4- استقلال شرط از عقد .......................................................................................................

55

1-3-4-5- وجوه افتراق خیار شرط و خیار تخلف از شرط ..............................................................

57

1-3-4-6- تخلف از شرط فعل به نحو تعدد مطلوب بوده یا وحدت مطلوب ..................................

58

فصل دوم: شرط فعل

2-1- دیدگاه فقها در خصوص تخلف از شرط فعل و بررسی نظرات ...............................................

62

2-1-1- ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل .....................................................................................

62

2-1-2- دیدگاه فقها در خصوص تخلف از شرط فعل ......................................................................

63

2-1-2-1- نظریه لازم الوفا نبودن شرط .............................................................................................

63

2-1-2-2- نظریه وجوب وفاء به شرط و اجبار ممتنع .......................................................................

63

2-1-2-3- نظریه الزام به وفای به شرط یا ثبوت خیار با تخلف مشروط علیه ...................................

64

2-1-3- دیدگاه فقها در خصوص امکان اجبار مشروط علیه به مفاد شرط .........................................

64

2-1-3-1- نظریه عدم امکان اجبار مشروط علیه ...............................................................................

65

2-1-3-2- امکان اجبار مشروط علیه و بررسی و توجیه نظریه جواز اجبار .......................................

66

2-1-3-3- قول به تفصیل ..................................................................................................................

68

2-1-3-4- بیان نظر منتخب در خصوص اجبار .................................................................................

68

2-1-4- تخلف مشروط علیه از انجام مفاد شرط و فسخ عقد ............................................................

71

2-1-4-1- نظر غیر مشهور ................................................................................................................

71

2-1-4-2- نظر مشهور .......................................................................................................................

71

2-1-5- ارش به عنوان ضمانت اجرای تخلف از شرط ......................................................................

72

2-1-5-1- نظر مشهور .......................................................................................................................

72

2-1-5-2- نظر غیر مشهور ................................................................................................................

73

2-1-6- حکم تخلف مشروط علیه در شرط به نفع ثالث ...................................................................

73

2-1-6-1- نظریه عدم امکان اجبار مشروط علیه از سوی ثالث .........................................................

73

2-1-6-2- نظریه امکان اجبار مشروط علیه از سوی ثالث .................................................................

74

2-1-6-3- نقد و بررسی نظرات  .......................................................................................................

74

2-1-7- تخلف از شرط فعل حقوقی که به نفع شخص معین است ...................................................

75

2-1-8- حکم شرط فعل انشایی قابل نیابت .......................................................................................

76

2-2- ضمانت اجرای تخلف از شرط ترک فعل حقوقی و بررسی اقوال فقها .....................................

78

2-2-1- نظریه صحت معامله خلاف شرط .........................................................................................

78

2-2-1-1- مبانی اصولی نظریه صحت از دیدگاه فقها .......................................................................

78

2-2-1-2- نقد و بررسی دلائل ..........................................................................................................

80

2-2-2- نظریه عدم صحت معامله خلاف شرط .................................................................................

81

2-2-2-1- مبانی اصولی نظریه عدم صحت .......................................................................................

81

2-2-2-2- نقد و تحلیل مبانی نظریه عدم صحت معامله ثانوی .........................................................

84

2-2-3- نظرات فقهای عامه و امامیه در خصوص شرط ترک فعل ....................................................

87

فصل سوم: آثار تخلف از شرط فعل در حقوق موضوعه ایران

3-1- ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل در حقوق موضوعه ایران ..................................................

91

3-1-1- ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل از دیدگاه حقوقدانان ....................................................

91

3-1-2- آثار و ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل در روابط طرفین قرارداد و اشخاص ثالث .........

93

3-1-2-1- آثار و ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل در روابط طرفین قرارداد ...............................

93

3-1-2-2- آثار و ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل نسبت به اشخاص ثالث ................................

98

3-2-ضمانت اجرای تخلف از شرط ترک فعل حقوقی در حقوق موضوعه ایران و بررسی نظرات مختلف...

101

3-2-1- عدم ملازمه بین شرط ترک فعل حقوقی و سلب حق ..........................................................

101

3-2-2- نظریه صحت معامله خلاف شرط ترک فعل حقوقی ............................................................

103

3-2-2-1- پیروان نظریه صحت .........................................................................................................

103

3-2-2-2- بررسی مستندات قانونی نظریه صحت معامله خلاف شرط .............................................

106

3-2-3- نظریه عدم نفوذ معامله خلاف شرط ترک فعل حقوقی ........................................................

110

3-2-3-1- نظر بطلان معامله خلاف شرط ترک فعل حقوقی ............................................................

111

3-2-3-2- نظر غیر نافذ بودن معامله خلاف شرط ترک فعل حقوقی ................................................

118

نتیجه و پیشنهاد ....................................................................................................................................

123

منابع .....................................................................................................................................................

126

پیوست .................................................................................................................................................

131

چکیده انگلیسی ...................................................................................................................................

132